Iyun oyidan boshlab O‘zbekiston bojxona organlari sababsiz deklaratsiyani qabul qilishdan bosh torta boshladi.
2025 yil iyun oyidan boshlab O‘zbekistonda jismoniy shaxslar o‘rtasida avtomobilni bojxonaning 74-rejimi orqali topshirish bitimlarini rasmiylashtirish amalda to‘xtatildi, garchi qonunchilikda bunday taqiq rasmiy ravishda mavjud bo‘lmasa ham. Ilgari bu sxema avtomobil egalari orasida mashhur edi: kishi avtomobilni o‘z nomiga olib kirib, keyin uni boshqa shaxsga bojxona rasmiylashtiruvigacha topshirishi mumkin edi.
Iyun oyidan boshlab O‘zbekiston bojxona organlari sababini tushuntirmasdan deklaratsiyani qabul qilishdan bosh torta boshladi, bu esa bunday harakatlarning qonuniyligi va ularning avtomobil bozoriga ta’siri yuzasidan qizg‘in muhokamalarga sabab bo‘ldi.
74-bojxona rejimi, Bojxona kodeksiga muvofiq, tovarlarni boj va soliqlar to‘lanmagan holda mamlakat hududida vaqtincha saqlashni nazarda tutadi. Avtomobillar holatida bu rejim transport vositasini bir shaxsdan boshqasiga topshirishda ikki karra soliqqa tortilishning oldini olishga imkon berardi. Biroq endilikda tizim bunday operatsiyalarni bloklamoqda va “tijorat maqsadida va chakana savdo uchun olib kirish taqiqlangan” degan belgi chiqmoqda, garchi rasmiy ravishda jismoniy shaxs avtomobilni faqat shaxsiy foydalanish uchun olib kirishi mumkin. Hatto avtomobilni qarindosh yoki yaqin insonga topshirishga urinishda ham tizim arizani rad etmoqda – rasmiy asoslar ko‘rsatilmagan holda.
Bozor mutaxassislari bu kabi choralar norasmiy xarakterga ega ekanini va hech bir normativ hujjatda mustahkamlanmaganini ta’kidlamoqda, bu esa ularning huquqiy asoslanganligi borasida savollar tug‘dirmoqda. Avtomobil bozoridagi ishtirokchilar ogohlantirmoqda: avtomobillarni rasmiylashtirishdagi ommaviy rad javoblari import hajmining kamayishiga, transport vositalari tanqisligiga va narxlarning keskin oshishiga olib kelishi mumkin. Raqobat muhitining torayishi va oddiy iste’molchi uchun avtomobillar mavjudligining kamayishi kutilmoqda.
Cheklovlarning to‘satdan joriy etilgani alohida xavotir uyg‘otmoqda. Odatda bojxona tartibga solish sohasidagi o‘zgarishlar e’lon qilinganidan kamida uch oy o‘tib kuchga kiradi. Shuningdek, mutaxassislar kelajakda yuridik shaxsdan jismoniy shaxsga avtomobil topshirishni ham xuddi shu tarzda bloklash ehtimolini istisno etmayapti.